REKLAMY
śłuza

Budowla hydrotechniczna wznoszona na kanale żeglugowym, lub przy stopniu wodnym na rzece.

Robi się to po to, żeby przeprowadzić jednostki pływające z jednego poziomu wody na drugi, poprzez podnoszenie (bądź opuszczanie) zwierciadła wody w komorze śluzy.

Jest to po prostu fragment kanału przegrodzony komorą wodną. Słowo śluza pochodzi od łacińskiego określenia używanego w średniowieczu: sclusa (od excludere).

Bez śluz nie można by utrzymywać żeglugi na rzekach podzielonych stopniami wodnymi na odcinki o odmiennych poziomach wody, a także na wielu kanałach.

Pierwsza kanałowa śluza komorowa została zbudowana w Chinach już w 984 roku, przez Qiao Weiyue, zastępcę komisarza transportu na terenie ówczesnej prowincji Huainan. Skonstruował na Rzece Zachodniej pod Huaiyin śluzę komorową z dwojgiem wrót, a w dodatku przykrytą zadaszeniem. Była długa na 50 kroków (250 stóp) i umożliwiała pokonanie różnicy poziomów 4-5 stóp. Wynalazek szybko rozpowszechnił się w Chinach umożliwiając rozwój transportu wodnego i konstrukcję m.in. Wielkiego Kanału.

REKLAMY

śluza na kanale żeglownymWcześniej, zanim powstała pierwsza śluza, podczas przepraw Chińczycy stosowali pochylnie, po których wciągano płaskodenne łodzie w górę za pomocą lin naciąganych na podobnych do kabestanów urządzeniach, obracanych przez woły. Niestety - łodzie często ulegały zniszczeniu wraz z transportowanym towarem.

Działanie śluzy polega na tym, że jednostka pływająca wpływa do komory przez jedną przegrodę otwartą, przy drugiej przegrodzie zamkniętej. Otwarta przegroda następnie jest zamykana i woda, w zależności od potrzeby, jest napuszczana do komory lub z niej wypuszczana. Po wyrównaniu się poziomów w komorze i kanale wylotowym otwarte zostają drugie wrota i jednostka wypływa z komory.

Najdawniejsza wzmianka o śluzie komorowej w Europie pochodzi z Holandii z roku 1373.

W Niemczech już w 1391 roku istniały dwie śluzy na drodze wodnej łączącej Hamburg z Lubeką. Pierwszy opis śluzy w książce technicznej spotykamy u Leona B. Albertiego z roku 1485.
W Anglii śluzy komorowe zjawiają się około roku 1550, w Szwecji dopiero około roku 1600.

Pierwotnie śluzy były zamykane zasuwami, opuszczanymi w dół na łańcuchach, ale było to niewygodne z uwagi na coraz większe rozmiary budowli i rosnący ciężar zasuw.
Wielkim ulepszeniem okazały się wiec wrota wsporne, które znajdujemy już wśród rysunków Leonarda da Vinci (około roku 1485). Wrota te przypominają dwuskrzydłową bramę wjazdową np. do zamku.

śluza gotakanal z 1832 rokuDo końca XIX wieku spad na śluzie tj. różnica poziomów wody, nie przekraczał 12 stóp (około 4 metrów). Dlatego nieraz budowano kilka śluz umieszczonych jedna za drugą, w celu pokonania większej różnicy poziomów.
Z chwilą przejścia ze śluz płytkich na głębokie (zasługa współczesnych konstrukcji żelbetonowych) spad mógł wzrosnąć nawet do 12 metrów.

Budowano również prawdziwe olbrzymy - o długości 290 metrów, szerokości 30 metrów i spadzie 27 metrów. Przykładem mogą być śluzy na kanale Panamskim, umożliwiające statkom oceanicznym wzniesienie się aż do poziomu jeziora Gatun leżącego na trasie kanału.

Istnieją też śluzy powodziowe, które są otwierane w przypadku zagrożenia powodziowego, w celu skierowania fali powodziowej na polder, natomiast w portach morskich położonych na wodach pływowych, często dostępnych jedynie podczas przypływu, stosuje się śluzy lub wrota pływowe, utrzymujące stały poziom wody w porcie.

Ciekawym, nowatorskim rozwiązaniem jest śluza wodna podobna do koła wodnego (winda obrotowa - o zasadzie działania podobnej do diabelskiego młyna), umożliwiająca szybkie pokonanie dużej różnicy poziomów wody, które przy zastosowaniu tradycyjnych śluz wymagało by zastosowania śluzy wielostopniowej. Śluza Falkirk Wheel w Wielkiej Brytanii zastępuje kilka tradycyjnych śluz, a różnica poziomów pomiędzy dwiema taflami wody wynosi aż 24 metry 

Zobacz jak działa śluza Falkirk Wheel:

Znaki drogowe | Karta rowerowa | Karta rowerowa - to proste | Wiersze miłosne | 1000 pytań | Naj naj naj