REKLAMY
koło łopatkowe

Rodzaj pędnika statku wodnego.

Jest to koło z łopatkami zamocowanymi na na obwodzie koła (stałymi lub nastawialnymi), osadzonego na poziomym wale napędowym; poruszane siłą mięśni ludzkich, zwierząt pociągowych, lub silnikiem.
Zamocowanie łopatek może być na stałe; na dużych jednostkach stosowano zamocowanie obrotowe i sterowanie łopatkami przy pomocą mimośrodu.

Jednostki stosujące koło łopatkowe jako pędnik nazywa się statkami kołowymi lub kołowcami.

W zależności od miejsca w którym koło łopatkowe zostało zainstalowane, rozróżniamy bocznokołowce: gdzie koła były po obu burtach statku, w osłonach (tamborach) - bardziej popularne, oraz tylnokołowce, gdzie koła lub jedno szerokie koło łopatkowe były umieszczone na końcu kadłuba, za rufą statku.
okręt wojenny napędzany kieratemSporadycznie stosowano układy z kołami łopatkowymi umieszczonymi centralnie w kadłubie, w specjalnym wycięciu.

REKLAMY

O pierwszych kołach łopatkowych wspomina rzymski architekt żyjący w I w. p.n.e. - Witruwiusz. Miały one zliczać drogę przebytą przez statki.

Pierwsza wzmianka o kołach łopatkowych użytych jako środek napędu pochodzi z traktatu wojskowego De Rebus Bellicis, w którym anonimowy rzymski autor opisuje okręt wojenny z napędem na woły zaprzężone w kieracie. Około roku 263 p.n.e. Appius Claudius budował w Rzymie statki o podobnym napędzie.

łódź której napędem jest para kół wiosłowychW pierwszej połowie XV wieku anonimowy autor przedstawił łódź, której napęd stanowiła para kół wiosłowych na każdym końcu obracana przez mężczyzn obsługujących korbowody.
Ten pomysł udoskonalił Włoch Roberto Valturio w 1463 roku, który podobno wymyślił łódź z pięcioma zestawami, w których wszystkie równoległe korby są połączone z jednym źródłem zasilania za pomocą jednego korbowodu.

Pierwszy statek napędzany silnikiem parowym połączonym mechanicznie z kołem łopatkowym, skonstruował w 1704 roku francuski fizyk Denis Papin.

W roku 1783 markiz Claude de Jouffroy zwodował dużą łódź parową Pyroscaphe, która z powodzeniem pływała po rzece Saône przez 15 minut, zanim silnik przestał działać.

ClermontNastępną udaną próbą stworzenia napędzanego łopatkami statku parowego podjął szkocki inżynier William Symington, który w 1802 roku zbudował holownik Charlotte Dundas. Przy jego pomocy z powodzeniem przetransportował dwie 70-tonowe barki prawie 20 mil (32 km) w ciągu 6 godzin pod silnym wiatrem w czasie próby w 1802 roku.

Pierwszy komercyjny sukces odniósł amerykański inżynier i wynalazca Robert Fulton, którego statek Clermont (bocznokołowiec czyli statek z pędnikiem w postaci kół łopatkowych umieszczonych po obu burtach), o długości 46 metrów i szerokości 4 metrów, wyruszył w dziewiczy rejs od 17-19 VIII 1807 rzeką Hudson z Nowego Jorku do Albany. tylnokołowiecTo wydarzenie uznaje się powszechnie za narodziny praktycznej żeglugi parowej - Clermont rozwijał prędkość 5 węzłów, tj. ok. 9 km/godzinę.

Napęd bocznokołowy stosowany był na statkach morskich od pierwszego dziesięciolecia XIX wieku do około lat 60-tych XIX wieku.

Koła łopatkowe jako napęd statków, wyparte zostały przez śruby okrętowe  

Ciekawostka:
 Na wielkich jeziorach alpejskich do dziś pływa cała flota bocznokołowców, które oprócz rejsów turystycznych obsługują niekiedy (jak np. na Jeziorze Genewskim) regularne połączenia między portami.

Znaki drogowe | Karta rowerowa | Karta rowerowa - to proste | Wiersze miłosne | 1000 pytań | Naj naj naj