REKLAMY
symbol platyny

Pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym.

Metal szlachetny (Pt - z łaciny: platinum), którego nazwa jest zdrobnieniem hiszpańskiego słowa platina, co znaczy pogardliwie i lekceważąco tyle co "sreberko".

Zanieczyszczona, naturalna platyna prawdopodobnie była nieświadomie wykorzystywana przez starożytnych egipskich rzemieślników zamiast srebra. Z pewnością była używana do wyrobu drobnej biżuterii przez Indian z Ekwadoru, jeszcze przed podbojem Hiszpanów.

Do takiej nazwy przyczynili się głównie poszukiwacze złota, pewnie ze względu jest sposób, w jaki platyna występuje w przyrodzie. Otóż stosunkowo często (zwłaszcza w Ameryce Południowej - głównie w Kolumbii) natrafiano na złoża złota, które były "nadziane" platyną. Ten srebrny metal, poprzyklejany do bryłek złota okazał się być bardzo trudny (m.in. przez twardość porównywalną z twardością średniej jakości stali) do usunięcia tak, żeby uzyskać żółty kruszec bez zbędnych dodatków.


Pierwszy europejski opis platyny pojawił się w 1557 roku, w pismach włoskiego humanisty Juliusa Caesara Scaligera. Opisał platynę jako metal niemożliwy do stopienia. Faktycznie, w tamtych czasach osiągniecie temperatury 1768°C było niemożliwe.


REKLAMY

Po raz pierwszy nazwy platina użył hiszpański astronom i oficer marynarki Antonio de Ulloa w swoich zapiskach z ekspedycji naukowej w roku 1736.
Ten wyjątkowo rzadki i najdroższy z metali szlachetnych, został początkowo określony jako... bezwartościowy. Występuje zwykle w postaci ziaren, czasem i większych bryłek, których masa nie przekracza 10 kilogramów. Zwykle zawiera domieszki żelaza (od kilku do 20%).

Do Europy sprowadził platynę znalezioną w złotodajnym piasku Anglik Charles Wood w roku 1741, a dopiero 9 lat później (w roku 1750) angielski fizyk i chemik William Watson uznał ją za odrębny metal.
W roku 1758 francuskiemu chemikowi P. Macquerowi po raz pierwszy udało się stopić kawałek platyny, a dopiero w roku 1772 otrzymano pierwsze platynowe blaszki i druciki.

samorodek platynyW stanie czystym platyna jest srebrno-białym metalem o silnym połysku, kowalnym i ciągliwym. Nie reaguje z tlenem, wodą, kwasem chlorowodorowym i azotowym. Roztwarza się w wodzie królewskiej.
Jest cięższa od złota.

Wysoka temperatura topnienia i wyjątkowa odporność na działanie czynników chemicznych sprawiły, że już z końcem XVIII i z początkiem XIX wieku zaczęto wyrabiać z platyny tygle i miski dla laboratoriów chemicznych. Początkowo do tego celu używano czystej platyny, która jednak okazała się zbyt miękka. Dopiero zastosowanie domieszek różnych metali podwyższyło jej twardość i wytrzymałość.
Platynowy tygielek zastosował po raz pierwszy w laboratorium chemicznym w 1784 Franz Karl Achard.

sztabki platyny inwestycyjnejObecnie platyna wykorzystywana jest głównie w branży motoryzacyjnej (w katalizatorach samochodowych), oraz w przemyśle elektronicznym.

Platyna to także materiał jubilerski, który - w odróżnieniu od srebra czy złota - jest antyalergiczna i nie uczula. Jest odporna, twarda i zawsze dobrze wygląda przez to, że nie wchodzi w reakcje chemiczne i nie utlenia się.
Jest również świetną inwestycją dla ludzi mających nadwyżki finansowe  

Ciekawostki:
 Samorodki platyny jako bezużyteczne były w przeszłości wyrzucane, lub używane przy budowie fundamentów domów.
Aż do XIX wieku platyna służyła prawie wyłącznie oszustom do wykonywania fałszywych złotych monet. Wcześniej najczęściej używano ołowiu, który jest znacznie lżejszy od złota, co ułatwiało rozpoznanie fałszywek. Platyna, która ma bardzo zbliżony ciężar właściwy do złota, okazała się świetnym surowcem zastępującym ołów. Wówczas bezwartościowe, platynowe monety (!), jedynie pozłacane, z powodzeniem funkcjonowały w obiegu. Wykrycie takiego oszustwa graniczyło z cudem. Nie dysponowano przecież precyzyjnymi wagami, a jubilerskie testy związane z działaniem kwasów na monetę zawodziły. Aby uchronić rynek przed zalewem podrobionych złotych monet, Hiszpanie bardzo dokładnie kontrolowali wydobycie platyny, by następnie wyrzucać ją przy najbliższej okazji na Atlantyku za burtę statków.
 Największym producentem platyny na świecie jest Republika Południowej Afryki, gdzie w 2009 roku wydobyto 140 000 kg tego surowca. Najbogatsze plemię świata to Bafokeng właśnie z RPA. Pod ich ziemią znajdują się największe złoża platyny - zarabiają dzięki temu 89 milionów euro rocznie.
 Drugim producentem na świecie w produkcji górniczej jest Rosja. Dzisiaj trudno w to uwierzyć, ale gdy w roku 1819 odkryto na Uralu duże złoża platyny, pierwszymi wyrobami z tego metalu były obrączki, łańcuchy, a nawet obręcze na beczki. Rząd rosyjski polecił wybijać z tego metalu monety 3-, 6- i 12-rublowe, które jednak nie były chętnie przyjmowane.

Warto poczytać: https://elements.vanderkrogt.net/element.php?sym=Pt

Znaki drogowe | Karta rowerowa | Karta rowerowa - to proste | Wiersze miłosne | 1000 pytań | Naj naj naj