REKLAMY
armata

Broń miotająca pociski za pomocą prochu.

Wynaleziono ją w Chinach jeszcze przed 1280 rokiem. Miała wówczas postać rury (lufy) zamkniętej z jednej strony, wyrzucającej pociski w stronę wroga za pomocą prochu strzelniczego. W pobliżu zamknięcia wykonany był otwór, zwany otworem zapałowym.
Do rury wsypywano przez otwór wlotowy pewną ilość prochu, czyli ładunek, który następnie ubijano - stąd nazwa: armata odprzodowa.
Potem w lufie umieszczano pocisk, początkowo kamienny potem żelazny, a w końcu ołowiany.


REKLAMY

Ponieważ pierwsze pociski miały kształt sferyczny, stąd do dziś w potocznym języku często o pocisku mówi się "kula". Czynność przygotowania takiej broni do strzału wymagała ubijania poszczególnych komponentów w lufie, tak by szczelnie wypełniały jej wnętrze, toteż nazywano ją "nabijaniem" broni.
Po osadzeniu pocisku w lufie, broń palna była gotowa do strzału.

wczesna armataW Europie armata znana była od roku 1326 jako bombarda.

Najwcześniejsze lufy armat wykonywano ponoć z bambusa albo twardych gatunków drzewa, których konstrukcję wzmacniano wielokrotnie owiniętym sznurkiem, lub żelaznymi obręczami.
Niestety tego typu lufy wytrzymywały najwyżej kilka strzałów, i to przy stosowaniu małych ładunków prochowych.
W późniejszym czasie większość luf armatnich wykonywano z kutego żelaza - podłużne sztaby tworzące lufę wzmacniano skuwanymi obręczami.

Dopiero od połowy XIV wieku, po opanowaniu obróbki metali, wprowadzono lufy odlewane z brązu, a następnie z żeliwa.


armata z łożem na kołachW miarę rozwijania się metalurgii zwiększała się jakość, wytrzymałość i żywotność luf. W końcu XIX wieku użyto do produkcji luf stali stopowych, w których zastosowano dodatki stopowe (np. chrom, nikiel, molibden, wolfram, wanad czy tytan) zwiększające ich wytrzymałość i żywotność.

Oprócz lufy, drugim istotnym elementem armaty jest łoże. Początkowo, kiedy była tylko sama lufa, to strzelanie było nie tylko mało celne, ale i niebezpieczne dla strzelającego choćby ze względu na odrzut. W XIV wieku lufa została na stałe zamocowana do łoża (zwanego lawetą), które miało kształt drewnianego kloca.

Wciąż wzrastające gabaryty armat, a co za tym idzie ich ciężar spowodowały, że od wieku XV łoża klocowe umieszczano na kołach, zaś w XVI wieku zaczęto stosować łoża złożone z dwóch ścian bocznych połączonych poprzecznymi wzmocnieniami.

Lufa opierała się na czopach, co umożliwiało zmianę kąta podniesienia lufy bez konieczności zmiany położenia całego działa. Armata stała się bardziej mobilna. Łoża żelazne zaczęto stosować od XIX wieku.

armataKolejnym elementem armaty jest zamek. Początkowo, w broni odprzodowej zamek służył jedynie do zapalenia prochu i spowodowania wystrzału. Od połowy XV wieku był to zamek lontowy, ale wystarczyło zamoczenie lontu np. przez deszcz i armata mogła już nie odpalić. Dlatego w 1517 roku pojawił się zamek kołowy, około 1612 roku zamek skałkowy, a od roku 1818 zamek kapiszonowy, które nie były już tak bardzo zależne od kaprysów aury.


Obecnie, w broni odtylcowej zamek jest elementem konstrukcyjnym służącym do zamykania i otwierania przewodu lufy od strony tylnej (wlotowej), w celu załadowania naboju. W zależności od konstrukcji, pełni funkcje: odpalenia naboju, ryglowania lufy, wyciągnięcia łuski, przeładowania broni. Zwykle posiada mechanizmy: bezpiecznik i iglicę. Na zamkach zewnętrznych montuje się przyrządy celownicze.

Oprócz wymienionych powyżej elementów składowych, typowa współczesna armata ma jeszcze: hamulec wylotowy, mechanizm podniesieniowy i kierunkowy, kołyskę i oporopowrotnik.


Z armaty wyodrębniły się:
 broń ręczna:
    karabin - np. ręczna puszka, hakownica, muszkiet;
    pistolet - np. krócica, garłacz;
    rewolwer.
 działa:
    haubica;
    współczesna armata;
    granatnik;
    moździerz.

Najpotężniejszymi pod względem kalibru działami były: okrętowe (np. japońskie pancerniki "Yamato" i "Musashi" miały działa kalibru 460 mm), kolejowe (np. niemiecka Dora miała kaliber 800 mm) i obrony wybrzeża (były to najczęściej działa kolejowe lub okrętowe zamontowane na wybrzeżu).

Obecnie działa kalibru ponad 240 mm są wielką rzadkością, a w praktyce najczęściej stosuje się działa do 155 mm (na lądzie) oraz 127 mm (na okrętach).

Współcześnie terminem armata określa się działo o bliskim płaskiemu torze lotu pocisku, które służą do ostrzeliwania celów będących na linii pola widzenia  

Znaki drogowe | Karta rowerowa | Karta rowerowa - to proste | Wiersze miłosne | 1000 pytań | Naj naj naj