Najpospolitsza, bogata i powszechnie spotykana rodzina minerałów w skorupie ziemskiej.
Zbudowany głównie z dwutlenku krzemu - SiO2, powstał w głębi Ziemi, często w warunkach wysokiego ciśnienia, a zazwyczaj w podwyższonej temperaturze.
Jego nazwa pochodzi od starogermańskiego kwarr (quarz) czyli zgrzyt - tak określali ten minerał niemieccy górnicy, lub słowiańskiego kwardy, czyli twardy (kwarda = kwarzec).
Jest twardym minerałem - w skali Mohsa osiąga wartość 7, stanowi pospolity składnik piasku. Nie da się go zarysować stalowymi przedmiotami, natomiast sam kwarc rysuje szkło.
Zazwyczaj tworzy kryształy słupkowe wykształcone w postaci heksagonalnego słupa (o sześciobocznym przekroju), zakończonego ścianami romboedrów i podwójnych piramid.
Kryształy (z greckiego: krystallos - lód) kwarcu były popularne w starożytnej Grecji i Rzymie, ale archeolodzy na podstawie badań w osadach dennych jaskini Altamira (północna Hiszpania) dowodzą, że już 13 000 lat p.n.e. ludzie pierwotni doceniali fakt, że kryształy kwarcu są zawsze chłodniejsze od innych przedmiotów, co wykorzystywano w praktyce, chłodząc się nimi w upalne dni.
Pierwsze okulary, które pojawiły się w XIII-wiecznej Europie, były wykonane właśnie z kryształu górskiego.
Podczas I wojny światowej, zjawisko piezoelektryczne kryształu górskiego wykorzystywano w wytwarzaniu i odbiorze fal ultradźwiękowych, dzięki czemu wykrywano okręty podwodne (zjawisko piezoelektryczne polega na tym, że pod wpływem naprężeń mechanicznych na powierzchni kryształu pojawiają się ładunki elektryczne).
Kwarce dzielą się na przezroczyste i nieprzezroczyste. Mogą być bezbarwne, ale mogą też tworzyć wiele barwnych odmian. Czysty, bezbarwny kwarc nazywany jest kryształem górskim lub skalnym. Oprócz niego, do częściej spotykanych odmian kwarcu zaliczyć można: ametyst, agat, onyks, jaspis, krzemień czy opal.
Kwarc topi się w temperaturze powyżej 1 700°C, a mięknie po ogrzaniu powyżej 1 500°C.
Może więc być stosowany do wyrobu naczyń żaroodpornych, kolb chemicznych, rur w specjalnych piecach laboratoryjnych i w wielu innych urządzeniach. Równie ważną, wysoko cenioną cechą fizyczną kwarcu jest jego mały współczynnik rozszerzalności cieplnej, oraz wysokie przewodnictwo cieplne (dziesięciokrotnie wyższe niż dla wody).
Jest cennym surowcem w przemyśle, odgrywa istotną rolę w życiu człowieka, służy m.in do wyrobu szyb kwarcowych, przyrządów optycznych, jest stosowany w elektrotechnice i jako materiał ścierny. Różne odmiany kwarcu są często wykorzystywane w jubilerstwie jako kamienie ozdobne, oraz surowiec rzeźbiarski.
W roku 1929, Amerykanin Warren A. Marrison zgłosił patent na generator (zegarek) kwarcowy, którego podstawową częścią jest specyficznie wygięta płytka z kwarcu. Płytka ta pod wpływem napięcia elektrycznego ulega elektrostrykcji, czyli niewielkiemu odkształceniu mechanicznemu.
Ciekawostka:
W zasobach British Muzeum znajduje się czaszka ludzka z pojedynczego kryształu górskiego, wykonana przez Azteków?...
Zobacz o tym film:
